چاه فاضلاب یکی از قدیمی‌ترین روش‌های دفع فاضلاب و پسماندهای انسانی است که هنوز هم در بسیاری از مناطق جهان، به خصوص در کشورهایی که سیستم‌های تخلیه فاضلاب مرکزی ندارند، استفاده می‌شود. این روش به طور ساده شامل حفر یک چاه در زمین است که پسماندهای خانگی از طریق آن به خاک اطراف جذب می‌شود. در این مقاله می‌خواهیم بیشتر درباره چاه فاضلاب، انواع آن و نحوه حفر چاه جذبی صحبت کنیم.

چاه فاضلاب چیست و به چه منظور ساخته می‌شود؟

چاه فاضلاب یک گودال استوانه‌ای است که در زمین کنده می‌شود و معمولاً برای دفع فاضلاب، آب‌های سطحی، و حتی مواد سمی به کار می‌رود. از زمان‌های بسیار قدیم، انسان‌ها برای جلوگیری از تجمع فاضلاب و مشکلات بهداشتی، به حفر چاه فاضلاب برای دفع پساب‌های خانگی و صنعتی پرداختند. این روش ساده و سنتی با توجه به نوع خاک و شرایط زمین‌شناسی، همچنان در برخی مناطق کاربرد دارد.

تحولات تاریخی و مدرن در سیستم‌های دفع فاضلاب

با پیشرفت علم و تکنولوژی، مشکلاتی که مربوط به چاه‌های فاضلاب سنتی بود، مانند پر شدن سریع و مسائل بهداشتی، متخصصان را به فکر طراحی سیستم‌های مدرن دفع فاضلاب انداخت. شبکه فاضلاب مرکزی (اگو) یکی از این راهکارهای مدرن است. با این وجود، در بسیاری از مناطق جهان هنوز از چاه فاضلاب، به ویژه چاه‌های جذبی به دلیل سادگی و هزینه کم استفاده می‌شود. این روش به خصوص در روستاها و حاشیه شهرها همچنان محبوبیت دارد.

• عدم جذب مناسب چاه قدیمی: وقتی چاه قدیمی دیگر نمی‌تواند فاضلاب را جذب کند و به سرعت پر می‌شود.

• خطر ریزش چاه قدیمی: چاه‌های قدیمی به مرور زمان دچار تخریب و فرسایش می‌شوند که ممکن است به ریزش منجر شود. در این شرایط باید چاه جدیدی حفر شود.

• ساخت ساختمان جدید: هر ساختمان جدید به یک چاه جدید نیاز دارد.

• نیاز به ظرفیت بیشتر: در صورتی که یک چاه برای کل ساختمان کافی نباشد، نیاز به حفر چاه‌های اضافی است.

• بالا زدن فاضلاب: در صورت افزایش سطح آب‌های زیرزمینی یا تداخل چاه‌های مجاور، ممکن است فاضلاب به سطح زمین بازگردد و نیاز به حفر چاه جدید ایجاد شود.

انواع چاه فاضلاب

در حال حاضر چندین نوع چاه فاضلاب در دنیا استفاده می‌شود که هرکدام بسته به شرایط محیطی و زمین‌شناسی خاص خود، کاربرد دارد:

1. چاه فاضلاب جذبی

2.  مخزن سپتیک (Septic tank)

3. چاه فاضلاب پلی‌اتیلنی

4. چاه‌های سپتیک چند جذبی

چاه فاضلاب جذبی یکی از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین انواع چاه فاضلاب است. این نوع چاه به گونه‌ای طراحی شده که فاضلاب را از طریق دیواره‌های خود به خاک اطراف جذب کند. این فرآیند بستگی به نفوذپذیری خاک اطراف دارد؛ یعنی باید خاکی باشد که بتواند آب را به خوبی جذب کند.

• اجزای چاه جذبی: این چاه از اجزای مختلفی تشکیل شده که شامل دال آجری یا بتنی، طوقه چاه، میله چاه، انباره پایین چاه و لوله هواکش می‌شود.

• ویژگی‌های مناسب خاک: برای حفر چاه جذبی، خاک باید نفوذپذیر و جاذب باشد. زمین‌هایی که شن و ماسه یا خرده‌سنگ دارند، مناسب‌ترین گزینه برای حفر چاه جذبی هستند.

• شرایط نامناسب خاک: خاک‌های رس یا زمین‌های باتلاقی به دلیل عدم توانایی در جذب آب، برای حفر چاه جذبی مناسب نیستند.

مراحل حفر چاه جذبی

۱. حفر میله چاه

ابتدا مقنی اقدام به حفر میله چاه می‌کند که عمق آن بین 5 تا 10 متر است. عمق این میله بستگی به نیاز ساختمان و سطح آب زیرزمینی دارد. توصیه می‌شود حداقل عمق میله 6 متر باشد تا اثرات منفی روی سازه ساختمان کاهش یابد.

۲. ایجاد انباره چاه

در انتهای میله چاه و پس از رسیدن به خاک شنی یا نفوذپذیر، تونل‌هایی به دو طرف چاه حفر می‌شود که به شکل گنبدی در می‌آید. انباره چاه به دلیل سطح تماس زیاد با خاک، میزان جذب آب را افزایش داده و به جداسازی فضولات از آب کمک می‌کند.

۳. ساخت طوقه چاه

پس از اتمام حفر انباره، نوبت به ساخت طوقه چاه می‌رسد. طوقه معمولاً با آجر و ملات مقاوم در برابر آب ساخته می‌شود یا از طوقه‌های پیش‌ساخته بتنی استفاده می‌کنند که دوام بیشتری دارند.

۴. نصب گلدان و دال سر چاه

برای جلوگیری از برخورد مستقیم آب فاضلاب به میله و طوقه، یک گلدان مخروطی شکل در دهانه چاه نصب می‌شود. جنس این گلدان ممکن است سفال، بتن یا پلاستیک باشد. سپس روی آن دال بتنی قرار داده می‌شود تا از چاه محافظت کند.

۵. نصب لوله هواکش

لوله هواکش برای جلوگیری از تجمع گازهای چاه و جلوگیری از انتشار بو و گازها به داخل ساختمان نصب می‌شود. این لوله باید ارتفاع کافی داشته باشد و با یک توری و زانویی جهت جلوگیری از ورود حشرات و باران به داخل لوله پوشانده شود.

مزایای چاه فاضلاب جذبی

1. کم‌هزینه بودن: هزینه احداث چاه جذبی نسبت به سیستم‌های مدرن بسیار کمتر است.

2. سهولت در احداث: احداث چاه جذبی نیاز به تجهیزات پیچیده‌ای ندارد و به راحتی توسط مقنیان محلی قابل انجام است.

3. عدم نیاز به فضای زیاد: چاه جذبی حتی در فضاهای کوچک قابل احداث است و به زمین بزرگی نیاز ندارد.

معایب و مشکلات چاه فاضلاب جذبی

• آلودگی منابع آب زیرزمینی: اگر چاه به درستی حفر نشود یا لایه‌های نفوذناپذیر مناسب وجود نداشته باشد، ممکن است منابع آب زیرزمینی آلوده شوند.

• خطر ریزش: با گذشت زمان، دیواره‌های چاه ممکن است تخریب و ریزش کند که می‌تواند خطر جانی و مالی ایجاد کند.

• نیاز به تخلیه دوره‌ای: با گذشت زمان چاه‌های جذبی پر می‌شوند و نیاز به تخلیه چاه دارند که این کار مستلزم هزینه‌های اضافی است.

نگهداری و تخلیه چاه فاضلاب

نگهداری صحیح از چاه فاضلاب یکی از مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از مشکلات احتمالی است. برخی نکات مهم برای نگهداری چاه فاضلاب عبارتند از:

• بازدید دوره‌ای: باید به صورت دوره‌ای از چاه بازدید کنید تا از وضعیت جذب و عدم انباشته شدن فاضلاب اطمینان حاصل شود.

• تخلیه به موقع: در صورتی که نشانه‌هایی مثل بوی نامطبوع یا کاهش سرعت جذب مشاهده شد، چاه باید تخلیه شود.

• لایروبی چاه: پس از تخلیه، باید عملیات لایروبی انجام شود تا رسوبات چسبیده به دیواره‌های چاه برداشته شود و کارایی چاه افزایش یابد.

 

نگهداری و تخلیه چاه فاضلاب

نگهداری صحیح از چاه فاضلاب یکی از مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از مشکلات احتمالی است. برخی نکات مهم برای نگهداری چاه فاضلاب عبارتند از:

• بازدید دوره‌ای: باید به صورت دوره‌ای از چاه بازدید کنید تا از وضعیت جذب و عدم انباشته شدن فاضلاب اطمینان حاصل شود.

• تخلیه به موقع: در صورتی که نشانه‌هایی مثل بوی نامطبوع یا کاهش سرعت جذب مشاهده شد، چاه باید تخلیه شود.

• لایروبی چاه: پس از تخلیه، باید عملیات لایروبی انجام شود تا رسوبات چسبیده به دیواره‌های چاه برداشته شود و کارایی چاه افزایش یابد.

راهکارهای جایگزین برای دفع فاضلاب

در بسیاری از مناطق شهری و صنعتی که امکان استفاده از چاه فاضلاب وجود ندارد، روش‌های دیگری برای دفع فاضلاب استفاده می‌شود:

• شبکه فاضلاب شهری (اگو): یکی از بهترین و بهداشتی‌ترین روش‌هاست که تمامی پساب‌ها را به تصفیه‌خانه منتقل می‌کند.

• سیستم‌های سپتیک تانک: این سیستم برای مناطقی که خاک نفوذپذیری کافی ندارد یا سطح آب زیرزمینی بالاست، به عنوان جایگزین مناسبی مطرح می‌شود.

نتیجه‌گیری

چاه فاضلاب جذبی یکی از روش‌های سنتی و پرکاربرد برای دفع فاضلاب است که به خصوص در مناطقی با خاک مناسب و نفوذپذیر کاربرد دارد. با این حال، برای جلوگیری از مشکلات احتمالی مثل آلودگی منابع آب زیرزمینی و خطرات ریزش، استفاده صحیح و نگهداری به موقع از این چاه‌ها اهمیت بالایی دارد.

اگر شما نیز نیاز به حفر چاه فاضلاب یا تخلیه و لایروبی آن دارید، با ما تماس بگیرید. تیم مجرب ما آماده ارائه خدمات حرفه‌ای در زمینه حفر و نگهداری چاه فاضلاب در سراسر ایران است. با شماره‌گیری تماس زیر، از مشاوره رایگان و خدمات با کیفیت ما بهره‌مند شوید

09128506212